Wat speelt er in de directiekamers van Nederland? Tijdens de uitreiking van de Beste Werkgevers 2015 besprak Guido Heezen, oprichter van Effectory, dit onderwerp. Tijdens zijn gesprekken met CEO’s over goed werkgeverschap, ontdekte hij de angst voor disruptieve innovaties. En dan vooral de angst dat de eigen organisatie niet flexibel of wendbaar genoeg is om hierop in te spelen.
De mogelijke impact van een disruptieve innovatie
Het voorbeeld wat op deze dag ter sprake kwam, is de zelfrijdende auto. Dit kan een disruptieve innovatie zijn die heel veel impact heeft op huidige organisaties. Heezen deelt zijn gedachte:
“Stel je voor, over een tijdje staat Tim Cook van Apple op het podium ergens in de buurt van San Francisco. Hij staat op het podium en gebruikt weer de legendarische woorden: “Every once in a while, a revolutionary product comes along that changes everything“. Hij pakt zijn mobiele telefoon, hij tikt op zijn scherm en zegt: “And we call it: the iCar“. Op dat moment komt een apparaat het podium op rijden, zonder dat er iemand achter het stuur zit. De eerste compleet veilige, massa geproduceerde, zelfrijdende auto. Ik wil niet de iCar promoten, maar ik neem dit voorbeeld omdat ik wil laten zien hoe je kunt inspelen op disruptieve innovaties.”
Video van de lezing van Guido Heezen tijdens de Beste Werkgevers Awards 2015
Zo’n vaart zal het niet lopen?
“De eerste reactie van mensen hierop is vaak: ‘Leuk…’, ‘We gaan het wel zien…’ en ‘Ach… zo’n vaart zal het niet lopen’. En dat is ook de standaard reactie die ik bij veel organisaties zie en voel wanneer er een nieuwe innovatie op ze af komt. Bij de zelfrijdende auto is het absoluut niet meer de vraag is of hij komt. Het is de vraag wanneer hij er is. Sterker nog, hij is er al en hij rijdt al op de openbare weg. Zowel Google als Apple werken op dit moment aan een productievariant. Google heeft de afgelopen paar jaar met hun testauto’s meer dan 3 miljoen kilometer gereden. Er zijn 14 ongelukken geweest, want 14 keer is er een andere auto tegen die testauto aangereden. Die testauto zelf heeft nog geen enkel ongeluk veroorzaakt.”
Over 5 jaar is het zover
“De zelfrijdende auto gaat er absoluut komen. Ik verwacht over 5 jaar. Ik durf de voorspelling te doen dat over 10 tot 15 jaar het verboden zal zijn om op bepaalde stukken van de snelweg nog met een bestuurder van vlees en bloed te rijden. Gewoon, omdat dat te onveilig is. Als we dat weten, dan is de vervolgvraag: Wat heeft deze ontwikkeling voor impact op onze organisaties? Dat is een vraag die we met onze organisaties nog veel beter mogen doorleven. Als je dat niet doet, dan kun je er op een bepaald moment door verrast worden, waardoor zo’n innovatie ineens disruptief voor je wordt.”
Geen chauffeurs meer nodig
“De zelfrijdende auto brengt alle mensen van A naar B, zonder dat er een bestuurder nodig is. Wat gaat er gebeuren wanneer iedereen – ook kinderen, blinden, gehandicapten en bejaarden – gewoon in een apparaat kunnen stappen die ze van A naar B brengt? Dan hebben we geen chauffeurs meer nodig. Dit zal grote impact hebben op de taxibranche, op de schoolbussen en het ouderenvervoer. En als dit met mensen kan, waarom dan niet met goederen? Denk aan transporteurs, koeriersdiensten en andere logistiek dienstverleners.”
Geen eigen auto meer
“Als we dan verder doordenken. Stel er komt een app waarmee je op elk moment via je mobiele telefoon een zelfrijdend apparaat kunt oproepen, die bij je voor komt rijden en die je naar iedere gewenste plek brengt. Hebben we dan nog wel een eigen auto nodig? Een auto die in meer dan 90% van de tijd stil staat en die zelfs geld kost om te stallen? Omdat er geen chauffeur meer aan te pas komt – dat is het duurste van je laten vervoeren – zal de prijs voor alleen het gebruik van een zelfrijdende auto enorm meevallen. Je hoeft namelijk alleen te betalen voor een stukje gedeeld gebruik. Hoeveel auto’s hebben we dan op lange termijn nog nodig? Een groot deel heeft geen eigen auto meer nodig. Laat staan dat je er twee nodig hebt als gezin. En wat betekent zo’n ontwikkeling voor autofabrikanten, voor de maakindustrie? En voor de toeleveranciers, zoals de staalindustrie? Ze zullen te maken krijgen met een compleet andere markt. Ik verwacht dat er uiteindelijk ook nog maar een handjevol autofabrikanten overblijft.”
Impact op andere sectoren
“En bedenk eens wat het doet met het openbaar vervoer? Een onbemand apparaat dat je goedkoop van deur tot deur brengt is een stuk comfortabeler dan met je fiets naar een station rijden en daar in de kou op het perron staan wachten op de trein. Het openbaar vervoer zal een enorme impact van deze ontwikkeling ondervinden en misschien zelfs wel helemaal stoppen. En rijinstructeurs, zijn die nog wel nodig? Ik denk het niet. En wat betekent het voor de bouw? Wat voor effect heeft het bijvoorbeeld op wegenbouwers? Hebben we nog steeds een toenemende hoeveelheid wegdek nodig? Als je bedenkt dat zelfrijdende auto’s zich qua snelheid perfect op elkaar aanpassen en dichter op elkaar kunnen rijden. Misschien zouden we met de helft minder wegdek ook wel uitkomen. En de Retail? De functie van bijvoorbeeld tankstations zal compleet veranderen wanneer zelfrijdende auto’s uit zichzelf naar oplaadpunten rijden, waar ze ook nog worden schoongemaakt. Die plekken langs de snelweg zullen misschien wel opgevuld gaan worden met winkels en distributiecentra. Distributiecentra van waaruit het bezorgen van bestellingen veel meer op afroep zal gaan.”
“Wat doet het met de financiële sector? Zo’n ontwikkeling zal enorm veel invloed krijgen op verhuurbedrijven, op lease-organisaties en op verzekeraars. Ze krijgen te maken met een totaal andere markt. En de publieke sector? Sowieso zal de verkeerspolitie een andere rol krijgen. Ook zal het grote invloed hebben op bijvoorbeeld gemeenten. Het verspreid parkeren in straten en binnensteden zal een stuk minder nodig zijn, omdat mensen worden afgezet en opgehaald door hun zelfrijdende auto, die zichzelf daarna gewoon parkeert bij een oplaadplek. Het zal gevolgen hebben voor de inrichting van steden en dorpen en daarmee ook voor gemeenten en provincies. En de zorg? Ambulancediensten zullen in het verkeer waarschijnlijk minder hoeven uitrukken. De spoedeisende hulp zal een ander soort klandizie krijgen. Het ziekenvervoer zal anders gaan worden. En ook het parkeren op van die grote parkeerplaatsen bij zorginstellingen zal veranderen.”
De angst voor disruptieve innovaties
Impact op je eigen organisatie?
“Als je er even over nadenkt, kom je er achter dat zo’n ontwikkeling veel organisaties gaat raken. En waarschijnlijk ook je eigen organisatie. Kijk naar de productiviteit van de mensen die bij je werken die nu veel onderweg zijn. Wanneer je in de toekomst onderweg bent, kun je instappen en gewoon direct achter je laptop kruipen, terwijl je ondertussen veilig vervoerd wordt. Wat gaat zo’n ontwikkeling betekenen voor de invulling van je eigen werkdag of voor de werkdag van bijvoorbeeld je buitendienst medewerkers? En wat betekent deze productiviteitswinst dan weer voor je benodigde bezetting?”